Dünyadan Haberler
Moderator
ABD Başkanı Donald Trump, bu akşam Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Paşinyan'ı ağırlayacak. Üçlü zirvede, barış için çerçeve anlaşması imzalanması bekleniyor. Gündemde Zengezur Koridoru da var. Bakü ile Erivan arasındaki 24 yıllık düşmanlığı bitirmesi beklenen zirvenin zamanlaması da dikkat çekici. Trump, Aliyev ile Paşinyan'ı, Rusya'ya Ukrayna Savaşı'nı bitirmesi için tanıdığı sürenin dolduğu gün ağırlıyor. Azerbaycan ve Ermenistan, barışa yaklaşarak, Rusya'yı Güney Kafkasya'dan uzaklaştırıyor. (Analiz: Meltem Uysal)
Güney Kafkasya'da, Karabağ Savaşı'nın ardından kaydadeğer değişiklikler gözleniyor. 1991'de gelen bağımsızlıktan sonra Karabağ için iki kez savaşan Azerbaycan ve Ermenistan barışın eşiğinde. Dahası, bugüne kadar Rusya'nın uydusu olarak görülen iki ülke, Moskova ile arasına mesafe koydu. Bakü ve Erivan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e karşı birleşiyor. İki ülke arasındaki yakınlaşma, Rusya'nın Kafkaslar'daki son büyük kartını tehdit ediyor. BAKÜ VE ERİVAN RUSYA'DAN UZAKLAŞIYOR, BİRBİRİNE YAKLAŞIYOR
Azerbaycan ve Ermenistan, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlığına kavuştu. Güney Kafkasya'nın iki komşu ülkesi 1991'de peşpeşe bağımsızlığını ilan etti. Ancak aradan geçen 34 yılda Bakü de Erivan da büyük ölçüde Rusya'nın nüfuz alanında kaldı. Bağımsızlıkları Rusya'nın uydusu olmanın ötesine geçemedi.
İki komşunun toprak anlaşmazlığı da vardı. İki ülke, Azerbaycan toprakları içinde kalan ancak üzerinde Ermenilerin yaşadığı Karabağ için iki kez savaştı. Karabağ'ın Erivan tarafından Azerbaycan toprağı olarak kabul edilmesiyle Güney Kafkasya'da barış rüzgarları esmeye başladı. 30 yıl içinde iki kez savaşan Bakü ve Erivan, şimdi Rusya'yı Güney Kafkasya'dan kovmak için güçlerini birleştiriyor. Azerbaycan ve Ermenistan barışa yaklaşarak, Rusya'yı Güney Kafkasya'dan uzaklaştırıyor. KARABAĞ SAVAŞI, ERMENİSTAN'I RUSYA'DAN KOPARDI
Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra iki ülke Rusya'nın doğal müttefiki, Güney Kafkasya da nüfuz alanıydı. İlk uzaklaşma sinyali, 2020'deki Karabağ Savaşı'nın ardından Ermenistan'dan geldi.
Ermenistan, Sovyet sonrası dönemde Rusya'nın "küçük ama sadık" partneri, jeopolitik uydusu, Rusya da Erivan'ın başlıca güvenlik garantörüydü. Moskova'nın Ermenistan'da askeri üssü, sınır muhafızları vardı. Kopuş, Rusya'nın güvenlik garantörü olarak yükümlülüğünü yerine getirmemesiyle başladı.
Rusya'nın başını çektiği Kollektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün kurucu üyesi Ermenistan, Karabağ Savaşı'nda Moskova'dan dayanışma bekledi. Büyük bir sessizlikle karşılaştı. Eylül 2023'te, Azerbaycan ordusu Hankendi'ne girerken Rus barış gücü askerleri kılını bile kıpırdatmadı. Ermeniler için bu bir ihanetti. Başbakan Nikol Paşinyan, Ermenistan'ın Kollektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'ne üyeliğini askıya aldı. Ermenistan, Moskova'yla arasına mesafe koyarken Avrupa Birliği'yle ilişkilerini derinleştirme, Amerika Birleşik Devletleri'yle işbirliğini güçlendirme ve Türkiye'yle normalleşme yoluna girdi. Rus sınır muhafızları 2024'te, havalanından ve Azerbaycan sınırından çekilmişti. Yerini Avrupa Birliği'nin sivil sınır görevlileri aldı. Ermenistan birkaç yıl öncesine kadar silahlarının yüzde 90'dan fazlasını Rusya'dan alıyordu. 2025 itibariyle bu oran yüzde 10'un altına düştü. Rusya'nın yerini Hindistan ve Fransa aldı. RUSYA, AZERBAYCAN UÇAĞINI DÜŞÜRDÜ
Ermenistan'ın ardından Azerbaycan da Rusya ile arasına mesafe koymaya başladı. Aslında Bakü, yıllardır, güvenilir enerji ortağı ve bölgenin istikrarlı seküler gücü olarak kendini Batı'da konumlandırmaya çabalıyordu. Ancak yönetimin otoriter yapısı Washington ve Brüksel'le yakınlaşmasını engelliyordu. Şimdi Bakü, Batı ile Rusya arasındaki küresel çatışmada, bir kez daha, Rusya'nın otoriter müttefiki değil, Batı'nın stratejik partneri olduğunu göstermek istiyor.
Bakü ile Moskova arasında ilk kriz, geçen yıl Azerbaycan Havayolları'na ait yolcu ucağının Kazakistan'ın Aktav kentinde düşmesiyle yaşandı.
Bakü'den, Çeçenistan'ın başkenti Grozni'ye gitmekte olan uçak Rus hava savunma sistemleri tarafından yanlışlıkla vurulmuştu. Rusya, olayın üzerini kapatmak isterken Azerbaycan, daha önce görülmemiş bir şekilde sert çıktı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan'dan özür dilemek zorunda kaldı. Bakü, konuyu kapatmadı. Aliyev, uçak düşürme olayını uluslararası mahkemeye taşımaktan söz ediyor.
RUSYA 25 YILLIK DOSYAYI AÇINCA YİNE KRİZ ÇIKTI
İkinci kriz ise, Moskova'nın iki ay önce Yekaterinburg kentinde 25 yıl önce işlenmiş mafya tarzı cinayetlerin peşine düşmesiyle çıktı. Cinayetten sorumlu tutulan 7 Azerbaycan vatandaşı gözaltına alındı. Gözaltında şiddet gören şüphelilerden ikisi öldü. Buna karşılık Azerbaycan'da Rus haber ajansı Sputnik'in Bakü bürosu basıldı. Rus vatandaşı bilgi işlem çalışanları, uyuşturucu ticareti ve siber saldırı suçlamasıyla gözaltına alındı. Krizler, Azerbaycan için Rusya'dan uzaklaşmanın bahanesi oldu.
Azerbaycan ve Ermenistan, şimdi, aralarındaki sorunlara, Rusya olmadan çözüm bulmak istiyor. Batı'ya yönelen Paşinyan, Azerbaycan ve Türkiye ile düşmanlığı sürdürürse ülkesinin geleceğinin tehdit altında olacağını düşünüyor. Bakü ile uzlaşma arıyor. ZENGEZUR KORİDORU RUSYA'NIN KALAN NÜFUZUNU DA SİLECEK İki ülke arasındaki en kritik konu, Zengezur Koridoru... Ermenistan'ın İran sınırındaki topraklarından geçen 43 kilometrelik koridor, Azerbaycan'ı, sınırötesi toprağı Nahçıvan'a ve Türkiye'ye bağlıyor. 2020'deki ateşkesle koridorun denetimi Rus istihbarat servisi FSB'ye bırakılmıştı. Zengezur Koridoru, Rusya'ya bölgedeki ticaret yollarını kontrol etme imkanı sağlıyor. Barış anlaşmasıyla Moskova'nın tamamen devre dışı bırakılması planlanıyor. Rusya'nın yerini Amerika Birleşik Devletleri alacak gibi görünüyor. Zengezur Koridoru ile Moskova, Güney Kafkasya'daki son büyük kartını da kaybediyor.
ABD'nin katılımı, Rusya'nın Kuzey-Güney Koridoru'nu da tehdit ediyor. Kuzey-Güney Koridoru, Moskova'yı, Azerbaycan üzerinden İran ve Hindistan'a bağlıyor. Batı'nın yaptırımları altındaki Rusya'ya çıkış yolu sağlayan koridoru kaybetmek, Rus ekonomisi için ağır darbe olur.
Zengezur Koridoru, Rusya ile İran arasında karadan erişimi de engelleyecek. Muhtemelen Amerika Birleşik Devletleri doğrudan İran sınırında varlık gösterecek. Ermenistan, kara sınırı bulunmamasına rağmen, ticarette büyük ölçüde Rusya'ya bağımlı. Rusya, doğrudan sınırı bulunan Azerbaycan için de önemli ticari partner olmayı sürdürüyor. Zengezur Koridoru, bu mecburiyetleri ortadan kaldıracak. Azerbaycan'ın önemli bir ulaşım ve lojistik merkezi olarak konumunu güçlendirecek. Ermenistan'a, daha geniş ticaret ağlarına entegre olması, yıpranmış ekonomisini çeşitlendirme ve yabancı yatırımcı çekme fırsatı sunacak.
Koridorun, Türkiye'nin bölgedeki nüfuzunu artırması bekleniyor. Türkiye ile Azerbaycan'ı birbirine bağlayacak Zengezur, "Orta Koridor" olarak adlandırılan ticaret yolunun parçası olacak. "Orta Koridor", Türkiye ve Orta Asya üzerinden Avrupa'dan Çin'e kadar uzanacak.